Хөл хорио дуусах өдрөөс буюу хоёрдугаар сарын 23-наас эхлэн бүх нийтийг хамарсан коронавирусийн эсрэг дархлаажуулалтыг шат дараатайгаар эхлүүлнэ хэмээн Эрүүл мэндийн сайд С.Энхболд мэдээллээ. Манай улс дөрвөн төрлийн вакцин оруулж ирэхээр гэрээ  хэлэлцээр хийгээд эхнээсээ тээвэрлэлтийн асуудлыг төлөвлөөд явж байгаа аж. Эхний ээлжид AstraZeneca, Pfizer-ийн вакцинууд орж ирнэ гэлээ. 

Нийт хүн амын 60 хувийг буюу 2 сая орчим хүнд вакцинд хамруулна. Манай улсад 0-18 насны 1.2 сая хүн, 18-аас дээш насны 2 сая орчим хүн байгаа юм. Зарим вакцин 16-аас дээш насныханд хийдэг. Дийлэнх нь 18-аас дээш насныханд хийнэ гэсэн зөвлөмжтэй явж байгаа учраас бид нийт хүн амын 60 хувийг вакцинжуулах юм.

Тэгвэл вакцин хийлгэхээсээ өмнө иргэд биеэ хэрхэн бэлдэх, юуг анхаарах шаардлагатайг ДЭМБ болон бусад орны эрүүл мэндийн байгууллагаас өгч буй зөвлөмжийг хүргэе.
Манай улсад эхний ээлжид AstraZeneca, Pfizer-ийн вакцинуудыг оруулж ирэхээр төлөвлөөд байгаа билээ. “Pfizer” вакциныг АНУ, Германы мэргэжилтнүүд хамтран хийсэн бол Оксфордын их сургуулийн эрдэмтэд “AstraZeneca” вакциныг бүтээжээ. Вакциныг 21 хоногийн зайтай хоёр удаагийн давтамжтайгаар гарын бугалга орчмын булчинд хийдэг. AstraZeneca вакцин 90 хувь, Pfizer 95 хувийн үйлчлэлтэй юм.  
Вакцин хийлгэхийн өмнөх өдөр сайтар унтаж амарсан байх шаардлагатай. Ингэснээр таны дархлааны систем хэвийн, илүү сайн ажиллахад тустай. Хэрэв өглөө эрт вакцин хийлгэх цагаа авсан бол өглөөний цайгаа заавал уусан байх хэрэгтэй. Та вакциныг цангасан болон өлсгөлөн байх үедээ бүү хийлгээрэй. Хэрэв тэгвэл таны биед (дотор муухайрах, толгой эргэх, салгалах, нүд эрээлжлэх гэх мэт) сөрөг хариу урвал илрэх магадлалтай юм. Аль болох юм идсэн, шингэн зүйл уусан байх шаардлагатай.
Зарим тохиолдолд согтууруулах ундаа нь харшлын урвалыг түргэсгэдэг. COVID-19 вакцины харшлын урвалд согтууруулах ундааны нөлөөний талаар одоогоор хангалттай мэдээлэлгүй байгаа ч вакцин хийлгэхээс өмнө болон дараа 24 цагийн турш архи уухгүй байхыг мэргэжилтнүүд зөвлөжээ.
Вакцин хийлгэхээс өмнө болон дараа хоёр цагийн хугацаанд огцом дасгал хөдөлгөөн, биеийн хүчний ажил хийхээс зайлсхийхийг зөвлөж байна. Мөн хүмүүсийн харшлын урвалыг өдөөж болзошгүй тул вакцин хийлгэхээс хоёр цагийн өмнө болон дараа нь халуун шүршүүрт орохоос татгалзаарай.
Маш олон хүн ээлж дараалан вакцин хийлгэх учир бусдыг хүлээлгэлгүй, тайлахад амар (энгэр нь онгойдог цамц гэх мэт) хувцас, гарын бугалга орчим гарах майк эсвэл богино ханцуйтай цамц, футболк зэргийг дотуур нь өмсөхийг зөвлөж байна.
Нэг удаагийн тун вакциныг хийлгээд та коронавирусийн эсрэг бүрэн дархлаатай болсон гэсэн үг биш юм. Хоёр дахь тунг хийснээс хойш доод тал нь 3 долоо хоногийн дараа дархлаа бүрэн тогтдог байна. Эхний тунг хийлгээд, дараагийн тунг хийлгэх ёстой огноог танд хэлж өгнө. Хоорондоо багагүй олон хоногийн зайтай учир мартах магадлалтай бөгөөд хуанли дээр тэмдэглэгээ хийх, (хоёр дахь тунг хийлгэхийн урд өдөрт) утсан дээрээ сэрүүлэг тавих гэх мэт аргуудыг хэрэглэж болох юм. Энэ нь хойшлуулах боломжгүй төлөвлөгөөт вакцин учир өдрөө эртнээс ажилтайгаа зохицуулаарай. Мэдээж танд эхний тунг хийлгэснийг тэмдэглэсэн, дараагийн тунг хийлгэх огноог бичсэн хуудас бүхий карт өгнө. Түүнийг биедээ авч явах эсвэл эргэж санахаар газраа хийж,  алга болохоос сэргийлж гар утсаараа зургийг нь авчихад илүүдэхгүй.  
Эхний тунг хийлгэчихээд шууд явалгүй эмчийн өрөөнд эсвэл гадна хүлээлгийн танхимд 15 минут хүртэлх хугацаанд өөрийгөө ажиглан суугаарай. Хэрэв та өнгөрсөн хугацаанд ямар нэгэн вакцинаас харшилж байсан бол 30 минут хүртэлх хугацаанд хүлээсэн ч илүүдэхгүй. Энэ нь танд илэрч болох сөрөг шинж тэмдгээс урьдчилан сэргийлж буй үйлдэл бөгөөд ямар нэгэн шинж тэмдэг илэрлээ гэхэд эмчид шууд мэдэгдэх юм. Хэрэв элдэв зовиур, шинж тэмдэг мэдэгдэхгүй бол та мэдээж явж болно.  Гэхдээ зарим хүн вакцин хийлгэснээс хойш 24-48 цагийн хугацаанд бие янгинаж, толгой өвдөх зэрэг шинж тэмдэг илэрч болно. Гэвч энэ нь танд илрэх ноцтой шинж тэмдэг биш учир айж сандрах шаардлагагүй юм. Өөрөөр хэлбэл эдгээр шинж тэмдэг нь таны бие дархлааны хариу урвалыг бий болгож, вакцин үр дүнтэй байгааг илтгэж байна гэсэн үг. Хэрэв шинж тэмдэг дээрх хугацаанаас удаан үргэлжилбэл эмчид хандаарай. Мөн шинж тэмдгийг арилгахын тулд өвчин намдаах эм зэргийг уух бол эмчийн зөвлөгөөг дагана уу. Учир нь энэ нь дархлааны хариу урвалыг сааруулж болзошгүй байдаг.
Хэрэв та коронавирусийн эсрэг вакциныг хийлгэх бол томуугийн эсвэл элэгний В вирусийн эсрэг гэх мэт өөр төрлийн вакцин хийлгэхээ түр азнаарай. Ковидын эсрэг вакцины эхний тунг хийлгэхээс 14 хоногийн өмнө, сүүлийн тунг хийлгэснээс хойш 14 хоногийн хугацаанд өөр төрлийн вакцин хийлгэхгүй байхыг мэргэжилтнүүд зөвлөжээ.
Вакцины хоёр дахь тунг хийснээс хойш доод тал нь 3 долоо хоногийн дараа дархлаа бүрэн тогтдог хэмээн дээр дурдсан билээ. Ингэснээр ихэнх вакцины эхний тунг хийлгэснээс хойш 49 хоногийн дараа дархлаа бүрэн тогтоно гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл вакцин хийлгэсэн даруйд та яг л сум нэвтэрдэггүй хантааз өмссөн мэт хамгаалагдана гэсэн үг биш. Тиймээс та өмнө нь халдвар хамгааллын дэглэмээ хэрхэн барьж байсан түүн шигээ л тогтмол амны хаалтаа зүүж, гараа угааж, хүн хоорондын зайгаа барьж вирусээс өөрийгөө хамгаалах хэрэгтэй. Вакцин бол таныг халдвар авах магадлалыг тодорхой хувиар л бууруулж буй нэг арга юм. Вакцин хийлгэсэн ч халдвар тээгч болох эсэхийг одоогоор хараахан тодорхойлоогүй байна. Мөн бид гудамжинд яваа эргэн тойрныхоо хэнийг ч вакцин хийлгэсэн, хийлгээгүй гэдгийг мэдэх боломжгүй.